การควบคุมอาหารสำหรับคนจัดฟัน สำคัญอย่างไรกับการจัดฟัน?
ส่วนใหญ่แล้วผู้ที่จัดฟันยังสามารถรับประทานอาหารปกติได้ แต่อาจจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนวิธีการรับประทานและเลือกอาหารที่เหมาะสมเพื่อลดความเสี่ยงในการทำให้เครื่องจัดฟันชำรุดหรือหลุดออกมา
คำแนะนำสำหรับเลือก “อาหารคนจัดฟัน” คือ
- เลือกอาหารที่อ่อนนุ่มและไม่แข็ง เช่น อาหารที่ต้องทานด้วยช้อนหรือหยิบด้วยมือ ผักสด, ผลไม้อ่อน, ซุป, ยางของมือ, ไอศกรีมบางชนิด เป็นต้น
- หลีกเลี่ยงอาหารหรือเครื่องดื่มที่มีการเน่าเสียหรือเหยื่ออ่อน เช่น เบคอน, บีบว่อง, น้ำอัดลมแก้วใหญ่ เป็นต้น
- อย่าเบียดเครื่องจัดฟันด้วยสิ่งแข็ง เช่น หยิบขวดน้ำด้วยฟัน, เลื่อนยางของมือ หรือแข็งลงไปในช่องปาก
- รักษาความสะอาดของฟันและเครื่องจัดฟันอย่างสม่ำเสมอ โดยแปรงฟันอย่างน้อย 2 ครั้งต่อวัน และใช้เส้นจมูกหรือแปรงที่อ่อนโยนต่อเครื่องจัดฟัน
- ปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์ที่รับผิดชอบดูแลระบบการจัดฟัน และตรวจสุขภาพช่องปากอย่างประจักษ์ใจเพื่อรับการประเมินและการปรับปรุงที่เหมาะสมในกรณีของแต่ละบุคคล
อารหารที่ควรหลีเลี่ยง ก่อนจัดฟัน
อาหารที่ควรเลี่ยงคือ อาหารที่มีกลิ่น และ อาหารหมักดอง ถึงแม้ว่าการกินอาหารที่มีกลิ่นหรืออาหารหมักดองส่วนใหญ่ไม่มีผลต่อการจัดฟันโดยตรง อย่างไรก็ตาม ควรระวังกลิ่นหรือรสชาติที่เหม็นและแรงขึ้นอาจทำให้รู้สึกไม่พึงประสงค์หรือไม่สบายในช่วงระยะเวลาที่จัดฟัน
อาหารหรือเครื่องดื่ม ที่มีกลิ่นแรงอาจทำให้มีความไม่สะดวกในการใช้ระบบการจัดฟัน แต่ไม่ใช่ว่าจะต้องหลีกเลี่ยงทั้งหมด คุณสามารถรับประทานอาหารเหล่านี้ได้ แต่ควรล้างปากหลังจากทานอาหารเพื่อลดกลิ่นที่เหม็นและใช้สารทำความสะอาดปาก เช่น แปรงฟันหรือใช้สเปรย์ปากที่มีกลิ่นหอมเพื่อให้รับรสชาติและกลิ่นปากที่ดีขึ้น
อาหารที่คนจัดฟัน 7 วันแรก ไม่ควรรับประทาน
อาหารที่ต้องใช้แรงกัดมาก ไม่ควรเป็นอาหารคนจัดฟันมือใหม่ โดยส่วนมากจะมีเนื้อสัมผัสที่เหนียว และแข็ง การติดเครื่องมือจัดฟันในช่วงสัปดาห์แรก จะมีแรงดึง และแรงกดกระทำต่อฟันมาก เป็นความรู้สึกที่เราไม่เคยสัมผัสมาก่อน ปากตึง สัมผัสได้ถึงความเจ็บปวดแม้เพียงลิ้นสัมผัสกับฟัน ดังนั้นการเคี้ยวอาหารที่ใช้แรงกดมาก เป็นเรื่องที่ควรเลี่ยงเพราะจะเกิดอาการเจ็บปวดจากแรงกดที่ฟันมากเกิบไป ควรค่อย ๆ ปรับวิธีรับประทานให้เหงือกและฟันคุ้นชิ้นกับแรงกดจากเครื่องมือจัดฟัน แล้วความเจ็บปวดจะทุเลาลงเรื่อย ๆ จนสามารถรับประทานอาหารได้มากขึ้น
จัดฟันใหม่ แต่ต้องรับประทานอาหารให้ครบ 5 มื้อ
หมวดหมู่เนื้อสัตว์
สำหรับคนที่จัดฟันและต้องการบริโภคเนื้อสัตว์ที่นุ่มและง่ายต่อการเคี้ยว คุณสามารถเลือกตัวเลือกเนื้อสัตว์ที่เหมาะสมต่อไปนี้
- เนื้อปลา: เลือกปลาที่มีเนื้อนุ่มเช่นปลานิลหรือปลาแซลมอน
- เนื้อไก่: เลือกเนื้อไก่ที่อ่อนนุ่ม เช่น ไก่อบหรือไก่ตุ๋น
- เนื้อเป็ด: เป็นตัวเลือกอีกแห่งที่มีเนื้อนุ่มและอ่อน เช่น เป็ดย่างหรือเป็ดตุ๋น
- เนื้อเน่าที่ผ่านการนำมาเคี้ยวต่อเวลา: เช่น สเต็กเนื้อที่ถูกปรุงแต่ยังมีความนุ่มอยู่ เพราะได้รับการทำสุกจนนุ่มละเอียด
แม้ว่าเนื้อสัตว์ที่อ่อนนุ่มจะเหมาะสำหรับคนที่จัดฟัน แต่อย่าลืมดูแลสุขภาพช่องปากและเครื่องจัดฟันอย่างเหมาะสม และรักษาระยะเวลาที่เพียงพอในการรับประทานอาหารที่เหมาะสมเพื่อรักษาสภาพฟันและเพิ่มประสิทธิภาพของการจัดฟัน. อย่างไรก็ตาม, หากคุณมีคำถามหรือข้อสงสัยเพิ่มเติม เราขอแนะนำให้ปรึกษาทันตแพทย์ของคุณเพื่อคำแนะนำที่เฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับสภาพปากและการจัดฟันของคุณ
หมวดหมู่ผัก
สำหรับคนที่จัดฟันและต้องการบริโภคผักที่มีเนื้อนุ่มและง่ายต่อการเคี้ยว ควรต้มจนกว่าเนื้อของผักจะอ่อน
- ผักบุ้ง : เป็นผักที่มีเนื้อนุ่มและอ่อน เหมาะสำหรับบริโภคในรูปแบบผัดหรือต้ม
- ผักกาดขาว : เนื้อของผักกาดขาวอ่อนนุ่มและกรอบ เหมาะสำหรับบริโภคในรูปแบบผัดหรือสลัด
- ผักกวางตุ้ง : เป็นผักที่มีเนื้อนุ่มและกรอบ เหมาะสำหรับบริโภคในรูปแบบผัดหรือนึ่ง
- ผักกะหล่ำปลี : เนื้อของผักกะหล่ำปลีนุ่มและกรอบ เหมาะสำหรับบริโภคในรูปแบบผัดหรือนึ่ง
แต่ละบุคคลอาจมีความทนทานต่อผักแต่ละชนิดที่แตกต่างกัน คุณควรทดลองบริโภคผักเนื้อนุ่มอย่างช้าๆ เพื่อตรวจสอบว่าคุณรู้สึกสบายหรือไม่กับการเคี้ยวและการบริโภค หากมีความไม่สบายหรือปัญหาใดๆ เกี่ยวกับการบริโภคผัก เช่น ความรู้สึกหวานหรือเจ็บในช่องปาก คุณควรปรึกษาทันตแพทย์ของคุณเพื่อ
หมวดหมู่แป้ง
ข้าวเป็นแหล่งคาโบไฮเดรตที่สำคัญและคุณสามารถเลือกข้าวที่มีเนื้อนุ่มและเหมาะสำหรับคนที่จัดฟันได้ นี่คือตัวเลือกข้าวที่คุณสามารถพิจารณา
- ข้าวสวย : เป็นข้าวที่สามารถหุงง่ายและมีเนื้อนุ่ม สามารถรับประทานเป็นมื้ออาหารหลักได้
- ข้าวกล้อง : เป็นข้าวที่มีเนื้อนุ่มและเส้นใยส่วนมาก สามารถรับประทานในรูปแบบผัดหรือต้มได้
- ข้าวผัด : เลือกข้าวผัดที่มีเนื้อนุ่มเช่น ข้าวผัดกุ้งหรือข้าวผัดหมู และควรหลีกเลี่ยงการใส่เครื่องปรุงที่แห้ง เช่น พริกแห้งหรือพริกไทย
- ข้าวต้ม : เลือกข้าวต้มที่มีเนื้อนุ่มเช่น ข้าวต้มหมูและผัก เพิ่มความอร่อยและประสิทธิภาพโฟสฟอร์ได้
- ข้าวหมก : ข้าวหมกเนื้อนุ่มเป็นอีกตัวเลือกหนึ่ง สามารถรับประทานได้ในรูปแบบข้าวหมกหมูหรือข้าวหมกไก่
อย่าลืมว่าการรักษาสุขภาพช่องปากและเครื่องจัดฟันเป็นสิ่งสำคัญ เราแนะนำให้คุณปรึกษาทันตแพทย์ของคุณเพื่อขอคำแนะนำที่เฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับสภาพปากและระบบการจัดฟันของคุณ
อาหารทดแทน สำหรับคนจัดฟัน
อาหารทดแทน คือ อาหารที่เหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตามความต้องการของผู้ป่วยเพื่อช่วยในการรักษาหรือจัดการกับภาวะสุขภาพที่เสี่ยงหรือเป็นโรค โดยอาหารทดแทนทางการแพทย์มักใช้ในรูปแบบการเตรียมอาหารพิเศษที่ถูกประกอบด้วยส่วนประกอบที่คุณภาพสูงและปราศจากสารอาหารที่เสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้หรือไม่เหมาะสมต่อผู้ป่วยบางราย
ในกลุ่มคนจัดฟัน การใช้อาหารทดแทน สามารถใช้แทนมื้ออาหารปกติได้ เป็นทางเลือกทีดีหลังจากมีทำการปรับเครื่องมือประจำเดือน หรือหลังจากผ่าตัดในช่องปาก เช่น ถอนฟันคุด ถอดฟัน เพราะหลังการผ่าตัด มักมีอาการบาดเจ็บในช่องปากที่ส่งผลกระทบโดยตรงกับการเคี้ยวอาหาร การใช้อาหารทดแทนซึ่งส่วนมากเป็นในลักษณะผงชงพร้อมดื่ม ทำให้ง่ายต่อการกิน และยังได้สารอาหารครบถ้ววน ช่วยให้ฟื้นฟูจากอาการเจ็บได้ไวขึ้น
อาหารที่คนจัดฟัน ห้ามกิน
- อาหารแข็ง เช่น นมช็อกโกแลตแข็ง, น้ำแข็ง, ขนมปังแข็ง เนื่องจากอาหารแข็งอาจทำให้เกิดแรงกระแทกกับเครื่องจัดฟันและสามารถทำให้เสียดายหรือชำรุดได้
- อาหารเหนียวหรือแข็งมาก เช่น หมูแดดเดียว อาหารเหนียวหรือแข็งมากอาจเกาะติดกับเครื่องจัดฟันและยากต่อการทำความสะอาด
- อาหารเสริมความเสี่ยงทางเคมี เช่น กาแฟ, เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อาหารเหล่านี้อาจทำให้ฟันเป็นสีเสียหรือเกิดคราบสีบนเครื่องจัดฟัน
- อาหารที่ต้องเบียดเครื่องจัดฟัน เช่น สตรอว์เบอร์รี, ถั่วแระ การเบียดเครื่องจัดฟันอาจทำให้เกิดความเสียหายหรือลดประสิทธิภาพการจัดฟัน
- อาหารหวานและเค็มมาก เช่น ลูกอม, ขนมหวาน, อาหารที่มีรสชาติหวานหรือเค็มมาก การบริโภคอาหารหวานและเค็มมากอาจทำให้เสียดายและเป็นเหตุให้เกิดฟันเน่าหรือปัญหาทางทันตกรรมเพิ่มขึ้น
อาหารคนจัดฟันที่หาซื้อได้ ในร้านสะดวกซื้อ
ยกตัวอย่างอาหารสำหรับคนจัดฟัน ที่หาซื้อง่าย บาดเจ็บหลังปรับเครื่องมือ หรือ ผ่าตัดในช่องปากก็สามารถทานได้
- นม เป็นแหล่งโปรตีนและสารอาหารอื่น ๆ ที่สามารถให้พลังงานได้ ยกตัวอย่างเช่น นมถั่วเหลือง ซึ่งมีโปรตีนสูง ช่วยเสริมสร้างการฟื้นฟูหลังผ่าตัดได้ดี หากแต่ต้องระวังเรื่องความหวาน เพราะมักใส่น้ำตาลมาในปริมาณที่สูง
- โจ๊ก และ ข้าวต้ม เป็นกลุ่มอาหารที่ให้พลังงานและอยู่ท้อง อิ่มนานกว่านม และยังสามารถใส่ส่วนประกอบที่เพิ่มคุณค่าทางโภชนาการอื่นได้ เช่น ใส่เนื้อหมูสับละเอียด ใส่ไข่ ใส่ผักบดเนื้ออ่อน
- เมนูไข่สำเร็จรูป เช่น ไข่ต้ม ไข่ตุ๋น ไข่ลวก ซึ่งเป็แหล่งโปรตีนชั้นยอด อยู่ท้อง และเนื้อสัมผัสอ่อน สามารถทานได้แม้ผ่าฟันคุด แต่อาจต้องระวังเรื่องเศษอาหารที่อาจติดซอกเครื่องมือจัดฟันได้มากกว่าอาหารกลุ่มอื่น นำมาซึ่งกลิ่นปากและแบคทีเรียที่ทำให้แผลหายช้า ควรบ้วนปาก หรือแปรงฟันให้สะอาดหลังทาน
คำถามที่พบบ่อย สำหรับคนจัดฟัน
- ในกลุ่มคนที่ “ติดเครื่องมือจัดฟันครั้งแรก” ช่วง 10 วันแรก อาจมีอาการปวดฟัน รวมถึงมีความเสี่ยงที่จะเกิดแผลที่กระพุ้งแก้มจากการขูดจากเครื่องมือ ระดับความเจ็บปวดจะมากที่สุดในวันแรก ๆ และจะค่อย ๆ ทุเลาความเจ็บปวดลงเรื่อย ๆ โดยเฉลี่ยใช้เวลาประมาณ 1-2 สัปดาห์จะเริ่มชินและทนความเจ็บปวดที่ฟันได้ ส่วนแผลที่กระพุ้งแก้มจะใช้เวลาประมาณ 3-4 สัปดาห์ ผิวกระพุ้งแก้มจะเริ่มหนาขึ้น และรับความขูดจากเครื่องมือได้มากขึ้น
- ในกลุ่มคนที่ “อยู่ในช่วงปรับเครื่องมือ” ในแต่ละรอบการปรับเครื่องมือ อาการปวดตึงบริเวณฟันจะอยู่กับเราราว ๆ 3-5 วัน
1. คนจัดฟันเคี้ยวอาหารได้ไหม
คนจัดฟัน “สามารถเคี้ยวอาหารได้” แต่ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีเนื้อสัมผัสแข็ง เช่น หมูกรอบ แคปหมู ลูกอม น้ำแข็ง รวมไปถือการใช้ฟันกัดแทะอาหารแบบตรง ๆ เพราะอาหารอาจงัดกับเครื่องมือจัดฟันจะหลุดออกมา อาจทำให้ต้องเสียเงิน และเสียเวลาไปพบทันตแพทย์เพื่อติดใหม่ หรืออาจเลวร้ายได้ถึงขั้นเกิดอาการบาดเจ็บได้ ส่วนอาหารเนื้ออ่อนเช่น เนื้อไก่ เนื้อปลา รวมไปถึงผลไม้เนื้ออ่อนต่าง ๆ สามารถเคี้ยวได้ปกติหากแต่ต้องรักษาความสะอาดของช่องปากให้ดี
แต่คนจัดฟันส่วนมากมักเคี้ยวอาหารไม่ละเอียด ทำให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนัก ย่อยอาหารไม่ดี เกิดอาการท้องผูกง่ายกว่าคนทั่วไป ดังนั้นจึงควรเคี้ยวอย่างน้อย 30-40 ครั้ง ต่อ 1 คำ เพื่อให้ระบบย่อยอาหารในท้องทำงานได้ดีขึ้น
2. จัดฟันกินก๋วยเตี๋ยวได้ไหม
คนจัดฟัน “สามารถกินก๋วยเตี๋ยวได้” แต่ ควรเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืน เพราะเส้นก๋วยเตี๋ยวที่มีความเหนียวและยาว เช่น เส้นหมี่เหลือง หรือเส้นเล็ก จะสามารถพันกับลวดของเครื่องมือจัดฟันได้ หากเคี้ยวไม่ละเอียด เส้นที่พันกับลวดจะติดคอตอนกลืนอาหาร ทำให้เกิดอาการอ้วกได้
3. จัดฟันกินข้าวเหนียวได้ไหม?
คนจัดฟัน “สามารถกินข้าวเหนียวได้” แต่ ไม่ควรกินเป็นก้อนใหญ่ ควรทำให้เป็นแผ่นบางเคี้ยวง่าย กลืนง่าย เพราะเนื้อสัมผัสของข้าวเหนียวค้อนข้างแน่นกว่าข้าวชนิดอื่น อาจต้องใช้แรงบดเคี้ยวมากกว่าข้าวทั่วไป จึงควรแบ่งกินเป็นคำเล็ก ๆ หรือปั้นเป็นแผ่นบาง ๆ
4. จัดฟันกินหมูกระทะได้ไหม?
คนจัดฟัน “สามารถกินหมูกระทะได้” แต่ ควรย่างอาหารให้สุก จนมีเนื้อที่อ่อนนุ่ม และต้องเคี้ยวอาหารให้ละเอียดโดยเฉพาะเนื้อหมู เพราะหากเคี้ยวไม่ละเอียดเนื้อหมูจะย่อยยากมากในกระเพราะอาหาร ทำให้เกิดอาการท้องอืด ท้องผูกและนอกจากนี้ วัตถุดิบบางอย่างของเมนูหมูกระทะก็ควรเลี่ยง โดยเฉพาะวัตถุดิบที่มีลักษณะเป็นเส้นหรือเป็นชิ้น ที่มีความแข็ง เหนียว และต้องกัดแทะ เช่น เห็ดเข็มทอง ปลาหมึกดอง บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ไส้หมู เล็บมือนาง เป็นต้น
สรุป
การจัดฟัน ถือเป็นข้อจำกัดในการเคี้ยว ทำให้คนจัดฟันต้องปรับพฤติกรรมการกิน ของอร่อยหลายอย่างที่อร่อยเพียงใด แต่หาก แข็ง เหนียว ก็ไม่สามารถกินได้ เป็นเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจ เรื่องอาหารคนจัดฟัน เพราะตลอดระยะเวลากว่าอย่างน้อย 2-4 ปีตลอดระยะเวลาติดเครื่องมือจัดฟัน แต่โดยปกติแล้วคนจัดฟันมักจะปรับพฤติกรรมการกินของตัวเองได้ตั้งแต่ 1-2 เดือนแรก การจัดฟันจึงไม่น่ากลัวอย่างที่คิด และเรายังสามารถหาตัวช่วยการกิน เช่น อาหารทดแทน แบบผงชงพร้อมดื่ม ก็สามารถกินแทนมื้ออาหารได้ ให้สารอาหารครบถ้วน และมีรสชาติที่อร่อย หลากหลายให้หาซื้อได้
